ΤΟ ΟΛΥΜΠΙΕΙΟΝ των αθηνων...

**Aννα** 08.03.10 13:09

Η Παράδοση θέλει πρώτο ιδρυτή του συγκεκριμένου λατρευτικού χώρου τον γενάρχη των Ελλήνων Δευκαλίωνα, ωστόσο ο πρώτος ιστορικά αποδεδειγμένος Ναός, είναι ένας κτισμένος στα τέλη του 7ου αιώνα π.α.χ.χ., ο οποίος επιχειρήθηκε μερικές δεκαετίες αργότερα να αντικατασταθεί από έναν νεότερο γιγαντιαίο και δωρικού ρυθμού, τον οποίο θεμελίωσε γύρω στο 530 π.α.χ.χ. ο γνωστός τύραννος των Αθηνών Πεισίστρατος. Οι εργασίες για την αποπεράτωση του νέου Ναού συνεχίστηκαν επί των διαδόχων του Πεισιστράτου, για να διακοπούν τελικά με την γνωστή δολοφονία του Ιππία, το έτος 510.

Η έκτοτε επικρατήσασα δημοκρατική πολιτική μερίδα των Αθηναίων στάθηκε όλως αρνητική απέναντι στην συνέχιση των εργασιών ανοικοδόμησης ενός οικοδομήματος, το οποίο θεωρούσαν καλώς ή κακώς «έργο της αλαζονείας των τυράννων» και έτσι ο Ναός έμεινε ημιτελής. Ο Βιτρούβιος έχει ευτυχώς διασώσει τα ονόματα των 4 αρχιτεκτόνων εκείνου του επιβλητικού Ναού (Αντιστάτης, Κάλλαισχρος, Αντιμαχίδης και Πωρίνος), του οποίου ο Αριστοκλής βεβαιώνει το τεράστιο μέγεθος, ισάξιο ανάλογων τυραννικών οικοδομημάτων λ.χ. του Κύψελου της Κορίνθου ή του Πολυκράτους της Σάμου. Τα ελάχιστα λείψανά του πάντως αποδεικνύουν ότι ο Ναός είχε προβλεφθεί να έχει όλη την υψηλή κυκλογραμμική σχεδίαση, την οποία όλοι θαυμάζουμε σήμερα στον Παρθενώνα.

Ο ημιτελής Ναός επιβίωσε, όπως είναι φυσικό, της καταστροφής των Αθηνών από τους Πέρσες, παρόλο που οι Αριστοτέλης και Δικαίαρχος παραδέχονται ότι προκαλούσε τον θαυμασμό ακόμα και έτσι, ημιτελής. Μετά την εκδίωξη των Περσών πάντως, στήθηκε στον χώρο δίπλα στον Ναό ένα χάλκινο Τρόπαιο των νικητών Αθηναίων, το οποίο θα διατηρηθεί εκεί, όπως θα δούμε παρακάτω, μέχρι τουλάχιστον και τον 2ο μεταχριστιανικό αιώνα.

Η «ενός ανδρός αρχή» του υμνούμενου ως «δημοκρατικού» Περικλή, μπήκε λίγο αργότερα στον πειρασμό να αποπερατώσει το κολοσσιαίο έργο, όμως οι εργασίες διακόπηκαν για μία ακόμη φορά, λόγω του ξεσπάσματος του Πελοποννησιακού Πολέμου. Το μόνο που προστέθηκε εκεί αργότερα ήταν ένα μνημείο του Ισοκράτους, το οποίο έστησε ο θετός υιός του Αφαρεύς, ενώ το σώμα του ημιτελούς Ναού λεηλατήθηκε το 84 π.α.χ.χ. από τον Ρωμαίο Σύλλα, που έκλεψε κάποιους από τους δωρικούς κίονες και τους μετέφερε στην Ρώμη ως πολεμικά τρόπαια, για να διακοσμήσει τον Ναό του Καπιτωλίου Ιούπιτερ.

Η επόμενη φάση της οικοδομικής περιπέτειας του Ναού ήταν επί βασιλείας του Αντιόχου του Δ του Επιφανούς (174 - 164), του Μακεδόνα ηγεμόνα της Συρίας, ο οποίος θέλοντας να αφήσει το όνομά του στους αιώνες και να τιμήσει τον Ύπατο Έλληνα Θεό, άρχισε νέες εργασίες, προσλαμβάνοντας τον Ρωμαίο αρχιτέκτονα Κοσσούτιο (Cossutius, ή Quossuthius κατά τον Βιτρούβιο), ο οποίος επέλεξε τον πολύ αγαπητό τότε κορινθιακό ρυθμό. Η κατασκευή αυτού του Ναού έφθασε μέχρι την κατασκευή του θριγκού, αλλά ούτε αυτή την φορά ολοκληρώθηκε, αφού οι εργασίες σταμάτησαν με τον θάνατο του Αντιόχου. Έως και την εποχή του Πλουτάρχου, ο Ναός θα μείνει ημιτελής.

Λίγο αργότερα, κατά την «χρυσή εποχή των Αντωνίνων», ο αυτοκράτορας Αδριανός (η καταγωγή της οικογένειας του οποίου προερχόταν από τον Κόδρο και τον Σόλωνα, κατά τον ιστοριογράφο Βενετό Φραγκίσκο Φανέλλη), κατά την παραμονή του στις ένδοξες πόλεις των Ελλήνων Σπάρτη και Αθήνα, άρχισε το έτος 125 και ολοκλήρωσε γύρω στο 130 το «χρόνου μέγα αγώνισμα» (όπως το λέει ο Φιλόστρατος στους «Βίους Σοφιστών»), πετυχαίνοντας επιτέλους να παραδώσει στην πολιτισμένη ανθρωπότητα έναν μεγαλειώδη Ναό, αντάξιο της αρχής του και αντάξιο της ύψιστης ηθικής Αρχής του Σύμπαντος, δηλαδή του Θεού Διός Ολυμπίου: έναν τεράστιο Ναό με 104 συνολικά κορινθιακούς κίονες από πεντελικό μάρμαρο ύψους 17 μέτρων και θεμελιωμένους σε ιδιαίτερη θεμελίωση για τον καθένα χωριστά σε διπλές σειρές των 20 στην βόρεια και την νότια πλευρά και τριπλές σειρές των 8 στην εμπρόσθια και οπίσθια πλευρά, επάνω σε έναν απέραντο στυλοβάτη με 3 βαθμίδες, πώρινες οι δύο πρώτες και μαρμάρινη η κορυφαία. Μέσα στον Ναό υπήρχαν και 2 ιωνικές κιονοστοιχίες, κατά μήκος των μακρών τοίχων (βόρειου και νότιου) του αρχιτεκτονήματος.

Τα εγκαίνια του αδριάνειου Ναού έγιναν με κάθε μεγαλοπρέπεια. Έγινε σύνθεση και απόδοση ενός νέου ειδικού λατρευτικού ύμνου προς τον Θεό, εκφωνήθηκε πανηγυρική ομιλία του ρήτορος Πολέμωνος και καθιερώθηκαν «εν Αθήναις Ολυμπιακοί Αγώνες» ανάλογοι σε αίγλη εκείνων της Ολυμπίας. Ο Αδριανός που θεωρούσε πως το genius του εκπορευόταν εκ Διός, τιμήθηκε με τον τίτλο «Ολύμπιος» και του στήθηκαν 4 αδριάντες (2 από Θάσιο μάρμαρο και 2 από αιγυπτιακή πέτρα). Πρώτος ιερέας του Θεού Ολυμπίου Διός και του genius του αυτοκράτορα (και όχι του ιδίου όπως εκ του πονηρού διαδίδεται στους αφελείς από την χριστιανική προπαγάνδα που προσπαθεί να παρουσιάσει θρησκευτικά ανόητους τους Εθνικούς, βλ. σχετικά στον Σουητώνιο - «Αύγουστος» 60) θήτευσε ο γνωστός ενάρετος και φιλάνθρωπος Ηρώδης Αττικός.

Ο περιηγητής Παυσανίας, που επισκέφθηκε την Αθήνα γύρω στο έτος 170, βρήκε τον Ναό σε άριστη κατάσταση και επιβλητικότατο, αναφέρεται δε με θαυμασμό στο κολοσσιαίο χρυσελεφάντινο άγαλμα του Θεού Διός, αντίγραφο του Διός της Ολυμπίας και τρίτο σε μέγεθος μετά τους κολοσσούς της Ρόδου και της Ρώμης. Η βάση του αγάλματος φιλοξενούσε παραστάσεις από την μάχη των Αθηναίων με τις Αμαζόνες, ενώ δίπλα του έστεκε ένας επίσης κολοσσιαίος ανδριάντας του Αδριανού. Στον απέραντο περίβολο του Ναού, διαστάσεων 250 Χ 130 μ., έστεκαν αρκετά μπρούτζινα αγάλματα αφιερώματα διαφόρων πόλεων, ο ανδριάντας του Ισοκράτους, το «Τρόπαιο των Περσών», δηλαδή ένα σύμπλεγμα Περσών που κρατούσαν έναν τρίποδα, καθώς και ένα ήδη «αρχαίο» για την εποχή του Παυσανία μπρούτζινο άγαλμα του Θεού Διός.

Έκτοτε η Ιστορία του αυτού του μεγαλειώδους Ναού παρουσιάζει κενά, καθώς το χριστιανικό σκοτάδι που κάλυψε την χώρα μας επί αιώνες, κάλυψε μαζί και τις όποιες λεπτομέρειες της καταστροφής αυτού του εκπληκτικού οικοδομήματος και της διαρπαγής των πολύτιμων αγαλμάτων του. Η εξαιρετική θεμελίωσή του πάντως, κάνει αδύνατη την περίπτωση να έχει υποστεί αυτό την φθορά του χρόνου για να φθάσει στις ημέρες μας να παρουσιάζει την εικόνα που όλοι γνωρίζουμε, ως «στύλοι του Ολυμπίου Διός»

Γελοίο όσο και τραγικό συνάμα είναι πάντως το ότι οι πριν από 5 10 αιώνες φτωχοί και αναλφάβητοι κάτοικοι των Αθηνών πίστευαν λόγω της συστηματικής παραπληροφόρησης των παπάδων που έδρασαν συστηματικά τόσο επί Βυζαντινοκρατίας όσο και Οθωμανοκρατίας, ότι αυτό που εμείς σήμερα γνωρίζουμε ως «Ολυμπιείον» ή Ναό του Ολυμπίου Διός, ήταν δήθεν το... «Παλάτι της βασιλοπούλας», που πάει να πει το παλάτι της... Βαληϊδος, της συζύγου του... Σολομώντος.

Οι Τούρκοι τουλάχιστον υπήρξαν σεβαστικότεροι και οπωσδήποτε πιο ενημερωμένοι, ιδίως μετά την παρακαταθήκη που άφησε ο Μωάμεθ ο Β «ο Πορθητής» όταν επισκέφθηκε την Αθήνα, ανέβηκε στην Ακρόπολη και συγκλονισμένος έθεσε έκτοτε όλες τις αρχαιότητες της αυτοκρατορίας του υπό την προστασία της Πύλης. Ως αποτέλεσμα αυτής ακριβώς της διακήρυξής του, σώθηκαν μύριες όσες αρχαιότητες, πολλές από τις οποίες και στην Αθήνα, όπως λ.χ. συνέβη στην περίπτωση του Ηφαιστείου, που θεωρώντας το χριστιανική εκκλησία οι μωαμεθανοί επιχείρησαν σε κάποια στιγμή να το μετατρέψουν σε τζαμί, προκαλώντας όμως την οργή του σουλτάνου και την απαίτησή του για καταβολή τεράστιου προστίμου και άμεση αποκατάσταση των φθορών. Έτσι συνέβη και το έτος 1759, όταν ο βοεβόδας των Αθηνών Μουσταφά Αγάς Τζισταράκης θεώρησε σκόπιμο να γκρεμίσει έναν από τους 17 έως τότε σωζόμενους κίονες, για να κτίσει με το υλικό το γνωστό μωαμεθανικό τζαμί στο Μοναστηράκι, κάτι που του κόστισε ένα επαχθέστατο πρόστιμο από τον σουλτάνο, ύψους 17 πουγγιών με γρόσια, ένα για το κάθε μέτρο της γκρεμισμένης και κατεστραμμένης κολώνας.

Σήμερα σώζονται μόνο 16 κολώνες από τον λαμπρό αδριάνειο Ναό (13 σε συστοιχία και 3 ελεύθερες, από τις οποίες η μία κατέρρευσε κατά την διάρκεια μίας λαίλαπας το 1852, τόσο τρομερής που ανάμεσα στις άλλες καταστροφές εξόκειλε στην Σαλαμίνα και το πρώτο μας πολεμικό πλοίο, το «Αμαλία»)

Τον Εθνικό μας Ναό εντόπισε πρώτος από τους μεταχριστιανικούς επιστήμονες ο Πρώσος πρώϊμος αρχαιολόγος Τράνσφελντ (Transfeldt), κατά την διετία 1673 1674, ωστόσο ατύχησε λόγω το ότι η διατριβή του δεν δημοσιεύθηκε επί 2 αιώνες, με αποτέλεσμα η «ανακάλυψη» του «Ολυμπιείου» να πιστωθεί στους Βρετανούς Στιούαρτ (Stuart) και Ρήβετ (Revett), συγγραφείς του «Αρχαιότητες των Αθηνών» («Antiquities of Athens», 1762 - 1816).

Ανασκαφές στο χώρο του Ναού έγιναν από τον Ρουσόπουλο το 1861 («Ephemeris Arcaeol.», 1862, σελ. 31), από τον γνωστό αρχαιολόγο Francis Penrose της Βρετανικής Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών κατά το διάστημα 1883 1886 («Journal of Hellenic Studies», 8.272) και από τον Γερμανό Gabriel Welter το 1922, ενώ στην περιοχή γύρω από τον Ναό πραγματοποιήθηκαν από το 1886, σχεδόν συνέχεια, έως το 1907 ανασκαφές από την Ελληνική Αρχαιολογική Εταιρεία, στην δε δεκαετία του 1960 από τον Ιωάννη Τραυλό. Ο Doerpfeld ήταν εκείνος που πιστώθηκε το 1888 την απόδειξη ότι η πρόσοψη είχε 8 αντί 10 κιόνων, όπως πιστευόταν έως τότε. Ο ίδιος ήταν εκείνος που όρισε και τις διάφορες περιόδους της σταδιακής και περιπετειώδους ανέγερσης του Ναού.

planiths-gh.pblogs.gr